iPhone İmalatı İçin Halkını Köle Üzere Çalıştırması Eleştirilen Çinli Dev Şirket: Foxconn
Günlük hayatta sıkça kullandığımız fakat üretildiği yeri pek bilmediğimiz teknolojik aygıtların işte gerçek üreticisi Foxconn şirketi. Lakin bu şirketin şu sebepten dolayı makûs bir şöhreti var: insanları köle üzere çalıştırmak.
Çin’deki Apple fabrikasının teknik olarak bir Apple fabrikası olmadığını öncelikle bilmek gerekiyor. Nokia, Samsung gibi birçok aygıtın plastik kapaklarından, hoparlörlerine; tuş gruplarından, devrelerine kadar birçok kıymetli kesimi Foxconn tarafından üretiliyor.
Bu dev teknoloji üreticisi, kendi bünyesinde barındırdığı şirketler aracılığıyla telefon modüllerinin %70’ini üretirken ismini da dünyaya duyurdu. Lakin makûs bir şöhretle.
Foxconn, Tayvan merkezli devasa bir şirket.
Şirket, Tayvanlı iş adamı Terry Gou tarafından kuruldu. 2018’de kayıtlara geçen 1,3 milyon çalışanı ile Çin’deki en büyük patronlardan biri kendisi.
Dünya genelinde 2,1 km alanı kaplayan dev tesislere de sahip. Kent gibisi kompleksleri ile çevrili olan bu tesislerde, Foxconn’un eserleri âdeta bir endüstriyel kentte üretiliyor.
Şirketin önderi Terry Gou, 7 milyar dolarlık servetiyle dikkat çekerken Tayvan’ın Donald Trump’ı olarak anılıyor. Kendisine garip bir halde “general” diye hitap edilmesini tercih eden Gou, Foxconn’un muvaffakiyetini yönlendiren isimlerden biri olsa da şirketin gücü ve tesiri vakitle art planda kaldı.
En değerli üretimi ise Apple eserleri.
Samsung, HP, Nokia gibi markaların yanında ürettiği eserler ortasında en tanınan olanı iPhone. Üretimin yapıldığı bölge, tarihi olarak insanların yoksulluk çektiği bir eyalet. İnsanların buraya ‘iPhone eyaleti’ dediğini de atlamamak gerek.
Çalışanlar bu bölgeye öteki kentlerden geliyor, tesislerde yaşıyorlar. Hapis hayatı desek güya daha hakikat olur, zira bu çalışanlar âdeta bir köle üzere çalıştırılıyor.
Bu fabrikaya işçi alınmak için ne üzere kaideler gerekiyor merak edebilirsiniz. Hemen söyleyelim; tek yapılması gereken, fabrika dışında işe alınmak için oluşturulan kuyruğa girmek!
Şirket, vakitle yaşanan intihar hadiseleriyle önemli tenkitlere maruz kaldı.
Foxconn, intihar eden çalışanlarının akabinde oluşan bu krizle başa çıkabilmek ismine “General” Gou’nun öncülüğünde, ABD merkezli Burson-Marsteller isimli halkla alakalar şirketiyle iş birliği yapma kararı almıştı. Foxconn, “Savaşırken yabancıların oyun kurallarını kullanın” prensibinden yola çıkarak krizi yönetmeye çalıştı.
İşçilerin fabrika tesisinde yaşadığı ağır mesailer, emeklerinin karşılığını alamayışları ve tesisteki güç şartllar, onları intihara sürüklediğini gösteriyordu.
Şirket, her ne kadar bu durumu kabul etmese de fabrikanın köle üzere insan çalıştırdığı su götürmez bir gerçek. İşçiler 12 katlı binalardan dışarı çıkamıyor, 8 kişi bir odayı paylaşıyor ve her katta 200 kişinin ortak kullandığı bir banyo bulunuyor.
Olayla ilgili yapılan soruşturmalar sonucunda personellerin istifa etmelerinin de yasak olduğu fark edildi.
Zor koşullar altında çalışan çalışanlar, bu durumdan şikayet ederken ellerinden gelen öteki bir şey olmadığı da belirtiliyor. Foxconn’un dev Longhua fabrika tesisinde 300,000’e yakın çalışan; iPhone, Sony PlayStation ve Dell bilgisayarları üreterek günlerini geçirirken yaşanan intiharlar üzerine şirket, çalışanlarının morallerini yükseltmek ismine bir kutlama düzenlemişti.
Çalışanlarının misal sebeplerle binalardan atlayarak intihar etmesi, vakitle Foxconn’un sahibi Terry Gou’yu basının tenkit odağı hâline getirdi.
İntiharlar, şirketi dünya genelinde, bilhassa de iPhone üzere eserleri uygun fiyatlarla piyasaya sürmek ismine genç personellere ağır koşullarda çalıştığı bir sanayi canavarı olarak tanıtmıştı.
Yalan da sayılmaz; şirket hakkında çalışanların söyledikleri, bu savları destekliyor. IBM, Cisco, Microsoft, Nokia, Sony, Hewlett-Packard ve Apple üzere Foxconn ile yakın ticari münasebetlere sahip olan şirketler için bu olaylar önemli bir baskı ve halkla alakalar sorunu olarak ortaya çıkmıştı.
Gou, intiharları ciddiye almadığını şu biçimde tabir ediyordu:
Nitekim 5. intihar olayından sonra Foxconn, kriz idaresi durumuna geçmedi. Fakat bu tarihten sonra, intihar edenleri engellemek ismine binalarının etrafını 3 milyon metrekare tel örgülerle çevirmeyi, 24 saat çalışan bir dayanak çizgisi kurmayı ve personel maaşlarını %30 oranında artırmayı tahlil olarak sundu.
İşçi gücünü daha tesirli bir formda kullanmak hedefiyle Gou; yiyecek, sıhhat ve barınma gereksinimlerini iş yerinde karşılamaya karar verdi.
Bu strateji, maliyetleri büyük ölçüde düşürerek rakiplerini geride bırakma konusunda neredeyse üstünlük sağlayacaktı. Sahiden de bu türlü yaptı.
Yemeklerde kullanılan yumurtalar, yerleşkede yetiştirilen tavuklardan elde ediliyor, işçilerin kullanacağı aletleri üretmek için özel olarak oluşturulan bir takım görevlendiriliyordu.
Girişi hapishane atmosferini andıran yerleşkede, fast-food dükkanları, ATM’ler, olimpik yüzme havuzları, servis duyurularının yapıldığı LED ekranlar ve kitapçıların bulunduğu monoton bir kent vardı.
Kitapçılarda, Gou’nun biyografi kitapları öne çıkıyordu.
Bu kitaplarda ilginç prensiplerine geniş bir yer veren Gou, “Çalışmak da bir cins cümbüştür, zorlu bir etraf, âlâ bir şeydir”, “1000 kişilik bir ordu kolay bulunur lakin bir general bulmak zordur.” üzere sözler kullanıyordu.
Kendisine “patron” değil, “general” diye hitap edilmesini istiyordu. Bu da kendisinin nasıl bir sistemle çalıştığını gözler önüne seren kâfi bir sebep aslında.
Şirketin değerli dönemeci, 1980’de Atari ile yaptığı iş birliğiyle oldu. Bu muahede, şirketin büyüme sürecinde kritik bir adımdı. 2600 konsol üretimiyle başlayan iş birliği, Foxconn’un birinci büyük iş iştirakini da sağladı. Daha sonra tüketici elektroniği alanında süratle büyüyerek Tayvan’da özel dalda başkan pozisyonuna ulaştı.
Şirketin bu süratli yükselişi, medyanın gözünden kaçmıştı. Haziran 2006’ya kadar Foxconn hakkında hiç haber yayımlanmadı.
Ancak 2006’da London Daily Mail’de yayımlanan bir yazı, gözlerin Foxconn’a çevrilmesine sebep oldu. Yazıda, şirketin Longhua’daki fabrikasında 30.000 personelin güç şartlar altında çalıştığını ele almıştı.
Bu açıklamalardan sonra ortalık karıştı; Apple, fabrikaya bir takım göndererek çalışanları inceleme kararı aldı. Bu inceleme raporuna göre çalışma şartlarının nitekim çok sıkıntı olduğu görülüyordu. Personeller normalden fazla çalışıyor, maaş ödemelerinde problemler yaşıyor ve üç katlı ranzalarda mahpus hayatı yaşıyorlardı.
Raporun akabinde Foxconn, eleştirildiği hususlarda düzenlemeler yapsa da beyhude. İlerleyen yıllarda yeniden farklı sebeplerle şirket makûs şöhretini medyaya duyuracaktı. Bunlardan biri de 2022’de besin zehirlenmesi yaşayan fabrika çalışanlarının protestosuyla Hindistan’daki fabrikası kapanmıştı.
Şu anda birçoğumuzun elinde bulunan telefonlar, tabletler bu kuvvetli kurallar altında çalışan personellerin elinden çıkıyor. Şirketle ilgili şikayetler dikkate alınarak denetlense de kuralların daha uyguna götürüldüğü bir üretim merkezi temenni ediyoruz.
Şirketler hakkında öteki içeriklerimiz:
